Histerosalpingografi (HSG) incelemesinde uterin kaviteye doldurulan kontrast maddenin tüplerden geçerek karın boşluğuna akışı gösterilmeye çalışılır.

HSG, 80 seneden uzun zamandır bilinen ve yapılan bir incelemedir. 80 senedir elde edilen imajlarda ve bunların değerlendirilmesinde değişen pek bir şey bulunmasa da geliştirilen yeni nesil röntgen cihazları, kontrast maddeler ve kateterler sayesinde HSG daha kısa sürede, daha düşük radyasyonla, daha ağrısız bir şekilde yapılabilmekte, olumsuz yan etki ve komplikasyonlar belirgin derecede azalmış bulunmaktadır. False (+) veya false (-) yanlış sonuç çıkma olasılığı çok azalmış durumdadır.

HSG Kateterleri Nedir?

Eskiden uterin kaviteyi kontrast madde ile doldurabilmek için yaygın olarak Rubin kanülü kullanılırdı. Bu çelik borucuğun ucunda, verilen kontrast maddenin vajinaya geri gelmemesi için topaç şeklinde çelik bir tıkaç bulunur. Serviks tek dişli tenekulum ile Rubin kanülün topacına sabitlenir. Tenekulum (Rahim ağzına geçirilen çengelleri bulunan alet) kullanılması hem servikal kanalı düzleştirerek çelik kanülün travma oluşturmasını engeller hem de grafiler alınırken uterusu çekmek veya itmek suretiyle uygun pozun elde edilebilmesini sağlar.

Uzun yıllar boyunca uygulanan bu tekniğin en olumsuz yönü tenekulum uygulanan olgularda kontrast madde verildiğinde spazm olasılığının belirgin derecede artmasıdır. HSG incelemesi sırasında uterus kaslarında spazmın tetiklenmesinin 2 sonucu vardır: Anestezi yapılması tercihini düşündürebilecek şiddette olabilen ağrı ve cornual seviyelerde tüplerin bloke olması nedeniyle false pozitif oklüzyon tanısı.

Kaudokranial, kraniokaudal ve oblik açılarda grafiler alabilen C kollu röntgen cihazları sayesinde tenekulumla uterusa poz verdirme gereksinimi ortadan kalkarken aynı zamanda uterus dokusunda ciddi hasar oluşturma ihtimali bulunmayan balonlu HSG kateterlerinin kullanıma girip yaygınlaşması da HSG sırasında tek dişli tenekulum kullanma ihtiyacını bitirmiştir. Bu sayede ağrısız ve sonuçları daha doğru olan HSG incelemeleri mümkün olmuştur.

HSG Kateterleri Nasıl Kullanılır?

HSG kateterlerinin ucundaki yaklaşık 1-1,5 cm çaplı balon, servikal kanaldan uterus içine verilen kontrast maddenin vajinaya geri gelmesini engellemeye yarar. Pek çok uygulayıcı kateteri uterin kavite inferiorunda şişirmekte, kontrast geri akışını uterus istmusu ve internal servikal os seviyesinde bloke ederek incelemeyi yapmaktadır. Bu yöntem kolay ve ilk bakışta akla yatkın olmakla beraber kesinlikle yanlıştır. Birincisi, uterus istmusu seviyesinde şişirilen balon, kontrast madde basıncıyla birlikte sıklıkla ağrı ve spazm oluşumuna sebep olmaktadır.

İkincisi bulunduğu yerdeki kavite alt segmentini perdelemekte, bu lokalizasyondaki ve servikal kanaldaki olası patolojilerin tespit edilememesi sebebiyle jinekoloji uzmanları tarafından eleştirilmektedir.

Sonuçta, balonlu HSG kateterinin bu şekildeki yanlış kullanımı yüzünden 80 senelik Rubin kanül bir türlü tıp müzesindeki rafına taşınamamaktadır.

İdeal ve doğru olanı, HSG kateterinin balonunun servikal kanal içerisinde şişirilmesi, böylece hem servikal kanal hem de tüm uterin kavitenin görüntülenebilmesidir. Ancak eksternal servikal os çapının yeterince küçük olmadığı olgularda, kontrast madde basıncının geriye doğru ittiği balonu servikal mukusun kayganlaştırdığı bu kanalda tutabilmek bazen çok tecrübe ve maharet gerektirir. İşte bu yüzden pek çok uygulayıcı uterin kavite içerisinde balon şişirmeye devam etmektedir.